Баширова_И.
Бәширова Илида Басыйр кызы
Гомуми тел белеме бүлегенең баш фәнни хезмәткәре
Филология фәннәре докторы
ТРның атказанган фән эшлеклесе
Туган елы – 23.11.1938.
1956 – 1961 еллар –Казан дәүләт университетында студенты.
1963 – 1966 еллар – СССР ФА КФ Тел, әдәбият һәм тарих институты аспиранты.
1971 ел – Кандидатлык диссертациясен яклау. Тема – «Слово-образ в татарской поэзии». Фәнни җитәкче – филол.фән.кандидаты Х.Р.Курбатов.
2000 ел – Докторлык диссертациясен яклау. Тема – «Татарский литературный язык конца ХIХ-начала ХХ века: литературная норма, вариативность нормы и функционально-стилистическая вариативность в категориях имени существительного и наклонениях глагола».
1966 ел – бүгенге көнгә кадәр – ТР ФАнең Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институтында кече, өлкән, әйдәп баручы һәм баш фәнни хезмәткәр.
2005 ел – «Татарстан Республикасының атказанган фән эшлеклесе» дигән мактаулы исеме бирелде.
2009 ел – Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең Мактау грамотасы белән бүләкләнде.
Төп фәнни юнәлешләр: теоретик һәм практик стилистика, иске татар язма әдәби теле тарихы, татар теле лексикологиясе, семасиология, төрле концепт-төшенчәләрнең когнитив-семантик төзелеше һ.б.
Фәнни хезмәтләре исемлеге
И.Б. Баширова 8 монография, 8 уку-укыту, методик программа һәм кулланма, 200дән артык фәнни һәм фәнни-популяр мәкаләләр (исемлек китерелә) авторы.
Монографияләр:
Сүз белән сурәт ясау: Татар поэзиясендә сүз-сурәт (Изображение словом в татарской поэзии) .- Казан:Тат.кит.нәшр., 1974.- 175 б.
Сәнгатьле чәчмә әсәрләр теле: Татар прозасында хикәяләү стильләренең үсеше һәм аның әсәр теленә тәэсире (Язык художественной прозы: развитие повествовательного стиля в татарской прозе) .- Казан: Тат.кит.нәшр., 1979,- 97 б. Рец. Ф.Газизова. Шигъриятле сүз турында//Соц. Татарстан.- 1980.- 17 октябрь; Ф.С.Сафиуллина «И.Б.Баширова. Сәнгатьле чәчмә әсәрләр теле»//Сов. Тюркология, 1980.- № 5.- С.84-85; М.З.Закиев. Татарское языкознание 70-х годов в свете достижений советской лингвистики// Проблемы языка и происхождение волжских татар.- Казань: Тат.кн. изд-во, 1986.- С.230.
Җидегән чишмә моңы …Гомәр Бәшировның иҗат лабораториясеннән (Мелодия родника: из творческой лаборатории Г.Баширова).- Казан: Тат. кит. нәшр., 1995.- 144 б.
Татар әдәби теле тарихы: Х1Х гасыр ахыры- ХХ йөз башы татар әдәби телендә исем категорияләре һәм фигыль наклоненияләрендә әдәби норма, норма вариантлылыгы һәм функциональ- стилистик вариантлылык (Татарский литературный язык конца Х1Х - начала ХХ века: литературная норма, вариативность нормы и функционально-стилистическая вариативность в категориях имени существительного и наклонениях глагола).- Казан: КДТУ нәшр., 1999.-576 б.
Хәзерге татар әдәби теле. Семасиология: Татар лексикасында системалы бәйләнеш-мөнәсәбәтләр .- Казан, 2006.- 192 б.
Х1Х гасыр ахыры – ХХ йөз башы татар әдәби теле: жанр стильләре, аерым грамматик категорияләрдә норма һәм вариантлылык. - Казан, 2008.- 340 б.
Татар әдәби теле. Семасиология.- Казан, 2010.- 532 б.
Татар язма әдәби теле тарихы. Гомуми кереш: Татар әдәби теленең табигатен һәм вазыйфасын барлыкка китерә торган традиция-дәвамчанлык, эшкәртелү-шомартылу, диалектларыннан өстенлек, норма һәм норма вариантлылыгы, функциональ – стилистик һәм социаль- функциональ вариантлылык мәсьәләләренең татар филологиясендә өйрәнелеше.- Казан, 1912.- 270 б.
Уку-укыту, методик программа һәм кулланмалар
Татарский литературный язык конца Х1Х – начала ХХ века: функционирование категорий имени существительного в различных жанро-стилевых текстах.- Казань: ИЗд-во «Регентъ», 2002.- 21 с.
Татарский литературный язык конца Х1Х – начала ХХ века: функционирование наклонений глагола в различных жанро-стилевых текстах.-Казань:Изд-во «Регентъ», 2002.- 39 с.
Татарский литературный язык конца Х1Х – начала ХХ века: литературная норма, вариативность нормы и функционально- стилистическая вариативность.- Казань: Изд-во «Регентъ», 2002.- 54 с.
Общее языкознание. Программа и методическая разработка отдельных тем для студентов факультета татарской филологи.- Казань, 2003.- 3,5 п.л.
Татарский литературный язык конца Х1Х – начала ХХ века: литературная норма, вариативность нормы и функционально- стилистическая вариативность .- Казань: КГУ, 203.- 63 с.
Гомуми тел гыйлеме. Программа һәм аерым темаларның кыскача методик эшкәртмәсе: Татар филологиясе факультеты студентлары өчен. - Казан: КДУ , 2003.- 3 п.л.
Хәзерге татар әдәби теле. Семасиология: Казан дәүләт университетының татар филологиясе һәм тарих факультеты студентлары өчен махсус курс программасы. -Казан: КГУ, 2004.- 1 п.л.
Татар стилистикасының теоретик нигезләре: Татар филологиясе һәм тарихы факультеты студентлары өчен программа.- Казан, 2005.- 2 п.л.
Элемтә өчен: Казан, К. Маркса, 12.